Jeśli spóźnisz się z zapłatą rachunku, faktury czy raty kredytu, musisz liczyć się z tym, że wierzyciel naliczy ci odsetki za opóźnienie. To nie jest jego dobra wola, ale prawo wynikające wprost z przepisów kodeksu cywilnego. Wysokość tych odsetek nie jest przypadkowa – zależy od kilku konkretnych czynników i zmienia się w czasie, bo jest powiązana ze stawkami ustalanymi przez Narodowy Bank Polski oraz Ministerstwo Sprawiedliwości.
Odsetki ustawowe za opóźnienie – jak są ustalane?
Podstawą jest tu art. 481 kodeksu cywilnego, który mówi, że jeśli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie, nawet jeśli nie poniósł z tego tytułu szkody. Ich wysokość wyznacza stopa referencyjna NBP powiększona o 5,5 punktu procentowego. Na przykład, w 2025 roku stopa referencyjna NBP wynosi 5,25%, więc maksymalna stawka odsetek ustawowych za opóźnienie to 10,75% rocznie. Oznacza to, że przy długu w wysokości 10 000 zł i opóźnieniu trwającym 30 dni, zapłacisz dodatkowo około 88 zł odsetek.
Odsetki maksymalne i umowne
Prawo przewiduje również limit, którego wierzyciel nie może przekroczyć, nawet jeśli wpisze wyższą stawkę do umowy. Są to odsetki maksymalne za opóźnienie i ich wysokość nie może być wyższa niż dwukrotność ustawowych odsetek za opóźnienie. W obecnych warunkach oznacza to 21,5% w skali roku. Jeśli więc pożyczasz pieniądze od prywatnej firmy czy zawierasz umowę z wysokimi karami za opóźnienia, zawsze wiesz, że nie zapłacisz więcej niż ten ustawowy limit.
Zdarza się też, że w umowach pojawiają się odsetki umowne, czyli takie, które strony same ustalają. Możesz się na nie zgodzić, ale nadal obowiązuje zasada, że nie mogą one przekraczać pułapu odsetek maksymalnych. Jeżeli ktoś próbowałby naliczyć ci wyższe odsetki, masz prawo je zakwestionować i powołać się na przepisy kodeksu cywilnego.
Odsetki w transakcjach handlowych
Jeśli prowadzisz firmę, musisz pamiętać, że w obrocie gospodarczym stosuje się nieco inne zasady. Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych wprowadziła tzw. odsetki ustawowe w obrocie profesjonalnym, które są wyższe niż w relacjach konsument-przedsiębiorca. W 2025 roku ich wysokość wynosi 12,25% w skali roku, ponieważ są one wyznaczane przez stopę referencyjną NBP powiększoną o 8 punktów procentowych. Oznacza to, że jeśli kontrahent nie zapłaci ci faktury na kwotę 50 000 zł przez 60 dni, możesz naliczyć mu około 1 000 zł odsetek.
Dlaczego warto znać aktualne stawki?
Odsetki są dynamiczne, bo ich wysokość zmienia się wraz z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej dotyczącymi stóp procentowych. Jeśli stopy rosną, automatycznie rosną też odsetki za opóźnienie. Dlatego jako dłużnik musisz pilnować terminów, bo nawet kilkudniowe opóźnienie może sporo kosztować przy większych kwotach. Z kolei jako wierzyciel warto wiedzieć, jakie stawki obowiązują, żeby skutecznie dochodzić swoich roszczeń i nie dać się zbyć obietnicami bez pokrycia.
Doświadczona content writerka, od 5 lat pisze teksty na różne tematy. W wolnych chwilach zajmuje się domem, a w szczególności dwoma psami.
